Tüp:
Genelde imal edildikleri malzeme ve iç hacimleri ile anılırlar. Farklı hacimlerde olabilir (15lt.çelik tüp,12lt aluminyum tüp gibi) Sık raslanan hacimler 10-12-15-18lt dir. Fakat 4-6-7 lt tüplere de raslanır.
İçinde, yaygın olarak bilinenin aksine sadece oksijen değil, şu anda soluk alıp verdiğiniz hava bulunur. Havanın içindeyse azot, oksijen ve az miktarda diğer gazlar bulunmaktadır. Bu nedenle kullanılan tüplere “oksijen tüpü” demek yanlış bir kullanımdır. Ayrıca oksijen tüpleri mavi renkte olur. Scuba tüplerindeki hava ile günlük yaşamda alıp verdiğimiz hava arasında iki temel fark bulunur:
- Yüksek basınçlıdır. Deniz seviyesinde, yani 0 metrede üzerimizdeki basınç (bu basıncı atmosfer oluşturur) 1 atm/bar’dır. Bir scuba tüpü doldurulduktan sonra ortalama 200 atm/bar basınca sahip olur. Bunun nedeni de dalgıçlara daha fazla hava, yani daha fazla dip zamanı sağlayabilmektir. 12 lt’lik bir tüp, 200 atm/bar hava ile doldurulduğunda 12 x 200 = 2.400 lt’lik bir hava sağlar.
- Filtrelenmiştir. Tüpleri dolduran alet olan kompresörler, dolum esnasında havadaki nem, kir, toz ve yağları filtre ederek tüpün içinde saf hava basar. Scubada kullanılan hava bu nedenle daha sağlıklıdır.
Tüpler dünyadaki basınçlı kaplar standartlarına göre her 5 yılda bir kullanma basıncının %50 fazlası ile test edilirler. Bu test basıncına maruz kalan tüplerin uğradığı deformasyonun basınç kaldırıldıktan sonra geri dönüşünün yüzde oranına göre tüpler test”i geçmiş yada geçememiş olurlar.
Başka bir değişle örneğin 200 bar kullanma basıncı olan bir tüpü 300 bar ile test ettiğimiz zaman tüpün patlamamış, yarılmamış, yırtılmamış veya hava kaçırmamış olması test”i geçmiş olması anlamına gelmez. Uygulanan 300 bar ın neticesi deforme olmuş (şişmiş) tüpün bu deformasyonu ne kadarının geri dönüşümlü olduğunu (elastik deformasyon) ve ne kadarının geri dönüşümsüz olduğunu (plastik deformasyon) ölçmek için en çok kullanılan iki yöntem lazer ışını ile ölçme ve kılcal cam boruda yükselen sıvı seviyesi ile ölçmedir. Test işlemi uygulamasında tüpler hava veya herhangi bir gaz yerine içlerine doldurulan sıvıya uygulanan basınç ile test edilirler. Emniyet sebeplerinden dolayı baş vurulan bu yönteme aynı zamanda HİDROSTATİK test”de denir. Test”i başarı ile geçen tüpler testin yapıldığı yıl-ay ve test”i yapan yetkili kuruluşun belirliyici işareti ile tüp”ün üst kubbe kısmında görülecek bir yeri damgalanır.
Tüp çeşitleri ;
İmal edildikleri malzeme itibari ile tüpler aluminyum ve çelik olmak üzere iki çeşittirler. Her iki cins kendilerine has muhtelif avantaj ve dez avantajları ihtiva ederler.
Çelik tüpler hacimlerıne oranla ufak yapılıdırlar. Dolayısı ile dolu ve boş olmalarından doğan yüzerlik farkı dalıcıya büyük bir sorun yaşatmaz. Çeliğin malzeme olarak sağlamlığı emniyet faktörünün yüksek olmasına izin verir. Bunlara karşılık çelikteki korozyon (paslanma) materyalin derinlerine işleyecek tabiattadır. Geçmişte bu tüplerin içi paslanmayı önlemek için epoksi ve benzeri tür kaplama malzemeleri ile kaplanmışlardı. Fakat bu yöntem oluşabilecek muhtelif çatlaklardan çelik malzemeye ulaşabilecek olan rutubetin oluşturacağı korozyonu gizleyeceğinden dolayı bu yöntemden vaz geçilmiştir. Ayrıca yine materyalden ve imalat yönteminden kaynaklanan gerilmeler (stres”ler) tüp”ün kullanılması yani doldurulup boşaltılması ile metal yorulmasına daha fazla sebep olur. İmalat yöntemlerinden dolayı çelik tüplerin dipleri küreseldir ve bir tüp altlığına (boot) gereksinim duyulur.
Alüminyum tüpler imal edildikleri materyalin çeliğe oranla daha az sağlam olmasından dolayı aynı hacimdeki alüminyum tüp çelik tüpten daha büyük ve ağırdır.
Bu sebepten 15 ve 18 lt Alüminyum tüpler”e pek sık rastlanmaz. Tabanları düz olarak imal edildiklerinden tüp altlığına ihtiyacı yoktur. Boşaldıkları zaman dalıcıya yüzerlik sorunu yaratabilirler. Bunlara karşılık alüminyum tüpün uğradığı korozyon (paslanma) yüzeysel ve koruyucudur materyelin derinlerine işlemez. Ayrıca çeliğe oranla metal yorulması çok daha azdır.
Tüpler üst kubbelerinde imal edildikleri fabrika-hacim-net ağırlık-kullanma basıncı-test basıncı-materyel-ay ve gün olarak imalat tarihi gibi bilgileri bulunduran künyeye sahiptir.
Tüplerin her yıl vanaları sökülür ve içine bir ampul sarkıtılarak temizlik ve korozyon durumları gözle kontrol edilir.Tüpün içinde birikmiş olan rutubet ve yağ ayrıca korozyon tozları tüpü baş aşağı çevirmek sureti ile temizlenir ve sıcak su ile içleri yıkanır.
Çelik tüplerde aşırı bölgesel paslanmalar var ise tüplerin zamanından önce test edilmesi düşünülebilir.Aşırı paslanmış çelik tüplerde paslanmanın boyutlarını iyice görebilmek için iç yüzeylerin pastan arındırılması lazımdır.
Bunun için yöntem tüpün içinin kumlanarak temizlenmesi veya içine aşındırıcı sert seramik parçacıkları konularak tüpün yatay olarak uzun süre çevrilmesidir.
Açıkcası taşıma zorluğu, 5 yılda bi bakım yapma gerekliliği ve dalış okulları tüp desteği her zaman sağlıyor olmalarından dolayı alınmasını önermiyorum.
